جشن اسفندگان، سنت ایرانیان
مقدمه
وقتی صحبت از فرهنگ و تمدن کهن ایران می‌شود، جشن‌های باستانی بخش مهمی از این هویت غنی را تشکیل می‌دهند. یکی از این جشن‌ها که کمتر از آن گفته شده، جشن اسفندگان است؛ جشنی که ریشه در عشق، احترام و تکریم زنان و زمین دارد. در میان آیین‌های پرشکوه ایرانی، اسفندگان جایگاه ویژه‌ای دارد و فلسفه عمیق آن، امروزه هم می‌تواند الهام‌بخش باشد.
در این مقاله قصد داریم شما را با این سنت ایرانی که از دل تاریخ برخاسته و تا امروز زنده مانده است، آشنا کنیم. همراه ما باشید تا نگاهی بیندازیم به معنای جشن اسفندگان، تاریخچه، فلسفه و نحوه برگزاری آن در گذشته و امروز.
اسفندگان؛ جشن عشق و زمین در ایران باستان
ایرانیان باستان تقویمی داشتند که هر ماه در آن ۳۰ روز بود و هر روز، نامی مشخص داشت. جالب است بدانید که در این تقویم، نام روزها با نام ماه‌ها مشترک بودند. روز اسفند در ماه اسفند، یعنی پنجمین روز از آخرین ماه سال، به جشن اسفندگان اختصاص داشت.
این جشن به احترام زنان و مادران و همچنین زمین، زایش و باروری برگزار می‌شد. در واقع، اسفندگان را می‌توان روز زن و زمین در ایران باستان دانست که بسیار پیش‌تر از روز جهانی زن در تقویم ما حضور داشته است.
اسفند در فرهنگ ایرانیان به چه معناست؟
واژه “اسفند” در زبان اوستایی به‌صورت “سپندارمذ” آمده که به معنای فروتنی، عشق، پاکی و فداکاری است. سپندارمذ در اسطوره‌های ایرانی، فرشته‌ای محافظ زمین و زنان نیکوکار بود. به همین دلیل، ایرانیان باستان این روز را برای بزرگداشت بانوان و تقدیر از مادران و همسرانشان اختصاص داده بودند.
ریشه‌های تاریخی جشن اسفندگان
ایرانیان از دیرباز به برگزاری جشن‌ها اهمیت زیادی می‌دادند و هر جشن فلسفه‌ای عمیق داشت. اسفندگان هم یکی از جشن‌های مهم تقویم کهن ایران بود که پیشینه‌اش به دوران هخامنشیان و حتی قبل‌تر از آن برمی‌گردد.
در منابع کهن آمده است که مردم ایران در این روز به مادران و زنان خانواده هدایا تقدیم می‌کردند، آن‌ها را بر تخت شاهی می‌نشاندند و روز را با شادی و سرور سپری می‌کردند. همچنین زمین را مقدس می‌شمردند و به آن آسیب نمی‌رساندند، زیرا سپندارمذ را نگهبان زمین می‌دانستند.
نحوه برگزاری جشن اسفندگان در گذشته
در دوران باستان، مراسم جشن اسفندگان با شکوه خاصی برگزار می‌شد. مردم ایران زمین در این روز لباس‌های نو می‌پوشیدند، زنان در خانه‌ها مورد احترام ویژه قرار می‌گرفتند و مردان برای همسران، مادران و دختران خود هدایا می‌آوردند.
از دیگر آیین‌های این جشن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آیین گلاب‌پاشی و عطرآگین کردن خانه‌ها
- دادن هدیه و پیشکش به زنان و مادران
- برگزاری مراسم شادمانی، موسیقی و پایکوبی
- پرهیز از هرگونه آلودگی زمین و گرامیداشت طبیعت
اسفندگان در دنیای مدرن
با گذشت هزاران سال، هنوز هم جشن اسفندگان در میان ایرانیان زنده است، اما متأسفانه کمتر از جشن‌هایی مانند نوروز یا یلدا مورد توجه قرار گرفته است. در دهه‌های اخیر، برخی تلاش کرده‌اند این سنت ایرانی را احیا کنند و آن را به عنوان روز زن ایرانی در تقویم رسمی کشور به ثبت برسانند.
با وجود تغییرات فرهنگی و اجتماعی، فلسفه بزرگداشت زنان و مادران همچنان در فرهنگ ایرانی زنده است. بسیاری از خانواده‌های ایرانی، در این روز با هدیه دادن به بانوان خانواده، همسران و مادران خود، یاد این سنت دیرینه را زنده نگه می‌دارند.
چرا باید جشن اسفندگان را احیا کنیم؟
در دنیای امروز، بسیاری از جشن‌های ایرانی تحت تأثیر فرهنگ‌های دیگر کمرنگ شده‌اند. اما زنده نگه‌داشتن جشن اسفندگان به معنای احترام به تاریخ و هویت ملی ماست.
از مهم‌ترین دلایلی که باید این جشن را احیا کنیم، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احترام به زنان در فرهنگ ایرانی
جشن اسفندگان نشان می‌دهد که ایرانیان از دیرباز برای زنان ارزش قائل بوده‌اند و آن‌ها را شایسته تکریم می‌دانستند. - ترویج مهر و محبت در خانواده‌ها
برگزاری این جشن می‌تواند بهانه‌ای برای ابراز عشق و محبت به مادران و زنان زندگی‌مان باشد. - حفظ هویت فرهنگی ایرانی
با پاسداشت این سنت ایرانی، ریشه‌های فرهنگی خود را حفظ کرده و نسل‌های آینده را با تاریخ ایران آشنا می‌کنیم. - حمایت از محیط زیست
این جشن به احترام زمین نیز برگزار می‌شد. اگر امروز دوباره آن را زنده کنیم، می‌توانیم توجه بیشتری به طبیعت و محیط زیست داشته باشیم.
چگونه جشن اسفندگان را در خانه برگزار کنیم؟
اگر دوست دارید این سنت ایرانی را در خانواده خود زنده نگه دارید، می‌توانید با روش‌های ساده اما دل‌نشین، این جشن را برگزار کنید:
- برای مادر، همسر یا خواهر خود هدیه‌ای تهیه کنید. نیازی به هدیه‌های گران‌قیمت نیست، حتی یک شاخه گل هم می‌تواند دل آن‌ها را شاد کند.
- یک مهمانی خانوادگی برگزار کنید و از مادران و زنان خانواده تقدیر کنید.
- درباره این جشن و تاریخچه آن با فرزندان خود صحبت کنید تا نسل جدید هم با این سنت ایرانی آشنا شود.
- از طبیعت مراقبت کنید؛ مثلا درختی بکارید یا از ریختن زباله در طبیعت خودداری کنید.
جمع‌بندی
جشن اسفندگان یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است که فلسفه آن بر پایه عشق، احترام به زنان و حفاظت از زمین بنا شده است. این سنت ایرانی نشان می‌دهد که فرهنگ ایران از دیرباز به جایگاه زنان و مادران توجه ویژه‌ای داشته است.
امروز هم می‌توانیم با زنده کردن این جشن، یادگار نیاکانمان را حفظ کنیم و عشق و احترام را در خانواده‌هایمان گسترش دهیم. اسفندگان فقط یک جشن نیست، بلکه یک سبک زندگی بر پایه مهرورزی و قدردانی است.
شما چه نظری درباره جشن اسفندگان دارید؟ آیا تا به حال این جشن را برگزار کرده‌اید؟ خوشحال می‌شویم نظراتتان را با ما به اشتراک بگذارید!
اگر به فکر هدیه برای زنان مهم زندگی خود هستید و ایده ای ندارید یک سر به مقاله 20 ایده هدیه برای خانم‌ها بزنید.
