امردادگان جشن جاودانگی
«امُرداد» یا «امِرَتات» همان، جاودانگی است. در ایران باستان روز هفتم هر ماه ، امرداد نام دارد و مطابق معمول روز هفتم از ماه امرداد، جشن امردادگان در دشت برگزار مي شده است.
امردادگان همچون نوروز ، یلدا ، مهرگان و تیرگان از جشن های باستانی ایران است.
جاودانگی با اندیشه، گفتار و کردارِنیک است که از انسان به یادگار می‌ماند. آن اندیشه و گفتار و کرداری جاودانه است که در راستای راستی و درستی باشد.
«اَمُرداد» جاودانگی روان و پیوستن به ذات پاک یزدان است كه انسان می‌تواند با تمرین در این جهان به آن برسد.
واژه معادل امرداد در زبان انگلیسی Immortal است و برای مرداد نیز Mortal بکار میرود و با توجه به قدمت بیشتر زبان پارسی احتمالا این واژه ها از این زبان به انگلیسی راه یافته است.
بخاطر داشته باشید که نگارش درست نام ماه پنجم ایرانی ” امرداد ” است نه مرداد ، که مرداد برخلاف امرداد که به معنی جاودانگی است به مفهوم مرگ و نیستی است.
نماد جاودانه‌بودن و همیشگی‌بودن در این جهان، گیاهان و به‌ویژه درختان است. ریشه در خاک داشتن نماد استوار بودن است. به همین دلیل نماد امردادگان یک درخت است.
امرداد با اینکه در فصل تابستان است اما همچنان جلوه‌های زیبا از طبیعت در این ماه دیده میشود. زیبایی‌های این ماه شامل فراوانی نعمت، انواع میوه‌های خوشمزه، طبیعت سرسبز و آسمان آبی و پرستاره است.
آداب و روایت های امردادگان
مهمترین رکن امردادگان کاشتن ، رویاندن و نگاهداری از گیاهان و درختان است. چراکه انسان هم بدون اینها زنده نخواهد بود.
با سبزه و گیاه و درخت است که چرخه زندگی معنا میگیرد ، چرخه ای که شامل حیوانات نیز میشود و به انسان میرسد و دوباره این مسیر دایره ای ادامه پیدا میکند.
در متن پهلوی بندهش میخوانیم :
” امُردادِ بی‌مرگ، سَروَرِ گیاهانِ بی‌شمارست؛ زیرا او را به گیتی، گیاه، خویش است. گیاهان را رویانَد و رَمهِ گوسفندان را افزاید؛ زیرا همهِ دام‌ها از او خورند و زیست‌کنند. به فِرَشکردِ [/ نوگردانی‌ی ِ جهان و زندگی در پایان ِ کار ِ جهان به سالاری‌ی ِ سوشیانت، رهاننده‌ای از تبار ِ زرتشت]، نیز «انوش» [/ خوراک ِ بی‌مرگی] را از امرداد آرایند. اگر کسی گیاه را رامش بخشد یا بیازارد، آن گاه امُرداد [از او] آسوده یا آزَرده بُوَد… ”
مسعود سعد سلمان شاعر سده پنجم نیز درباره امرداد چنین سروده است :
روزِ مُرداد [/ اَمُرداد] مُژده داد بدان
که جهان شد به طبع، باز جوان.
در جایی دیگر نیز سروده :
مرداد مه است سخت خرم
مَی نوش پیاپی و دمادم
در واقع نگاهبانی و کاشت درخت و گیاه نماد سرسبزی و جوانی و البته جاودانگی است، در واقع بشر با گیاهان و درختان می تواند جاودانه شود هرچند این مفهومی ورای کلمات است.
ابوریحان بیرونی در برگ ۲۵۰ آثار الباقیه چنین گفته است :
… «مرداد ]امرداد[ ماه که روز هفتم آن مرداد روز است و آن روز را به انگیزهٔ پیش آمدن دو نام با هم، جشن می‌گرفتند. معنای امرداد آن است که مرگ و نیستی نداشته باشد. امرداد فرشته‌ای است که به نگهداری جهان و آراستن غذاها و داروها که اصل آن از نباتات است و بر کنار کردن گرسنگی و زیان و بیماری‌ها می‌باشد، کارگزاری یافته است»…
رباعی سرای بزرگ سده پنجم ، حکیم خیام نیشابوری نیز در نوروزنامه درباره امرداد چنین گفته است :
“مرداد ماه یعنی خاک، دادِ خویش بداد از بَرها ومیوهای پخته که در وی به کمال رسد و نیز هوا در وی مانند غبارِ خاک باشد و این ماه میانه تابستان بود و قسمت او از آفتاب، مر برج اسد را باشد. “
اشاره بیشتر به میوه ها و محصولات کشاورزی است که انسان در این ماه بیشترین بهره را از آنها خواهد داشت. اشاره دیگر او به تابستان است که این ماه در میانه این فصل قرار گرفته که گرمی بیشتری هم دارد.
جشن های امردادگان در ایران باستان
نیاکان ما در گذشته برای برگزاری جشن امردادگان به باغ‌ها، بوستان‌ها و مزارع خرم و سرسبز و همچنین چشمه‌سارها می‌رفتند و و پس از نیایش پروردگار یکتا در هوای پاکیزه و در دامن طبیعت به جشن و سرور می‌پرداختند.
برخی از مهمترین جشن های باستانی که در امردادماه برگزار میشده به شرح زیر هستند :
دوم مرداد
آغاز سال نو در تقویم طبری.
هفتم مرداد
جشن «امردادگان» جشنی در ستایش و گرامیداشت «امُرداد» و درختان و گیاهان که در میان باغ و بوستان و در طبیعت برگزار میشده است.
دهم مرداد
جشن «چلّه تابستان» که امروزه بیشتر در روستاهای جنوب خراسان برگزار میشود.
پانزدهم مرداد
جشن میانه فصل تابستان بنام «میدیوشِـم» به معنای «میانه تابستان.
هفدهم مرداد
نخستین روز از «نوروزماه» گیلانی و آغاز سال نو در تقویم دَیلمی.
هجدهم مرداد
جشن آشامیدنِ نوشیدنی‌های گوناگون در سُـغد باستان.
